زبان نخست یا زبان مادری به نخستین زبان یا زبان‌هایی گفته می‌شود که کودک سخن گفتن به آن را یاد می‌گیرد یا آن را پیش از سن بحرانی می‌آموزد یا می‌توان گفت زبانی که فرد توانایی اندیشیدن و سخن گفتن همانند دیگر سخنوران آن زبان را داشته باشد. زبان نخست افزون بر زبان بومی زبان شخصی است که معمولاً از کودکی آن را آموخته و به بهترین وجه ممکن صحبت می‌کند و اغلب معنایی برای همسانی جامعه‌شناسی زبان است.زبان مادری یک تَرم (اصطلاح) است و الزاماً به معنی زبانی که مادر انسان به آن سخن می‌گوید نیست. در بعضی از کشورها، اصطلاح زبان مادری بیشتر به زبان قومی یک فرد اشاره می‌کند تا زبان اول او. در برابر زبان نخست، زبان دوم زبانی است که هر فردی متفاوت با زبان نخستش صحبت می‌کند.
همانطور که مستحضرید روز ۲۱ فوریه ( ۲ اسفند) از طرف یونسکو به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده‌است.نامگذاری این روز در کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۱۹۹۹ به منظور کمک به تنوع زبانی و فرهنگی و به مبارزه‌ی دانشجویان بنگلادش برای دفاع از زبان بنگالی در سال ۱۹۵۲ میلادی برمی‌گردد که بعدها منجر به استقلال بنگلادش از پاکستان شد و چند سال بعد مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز به دلیل اهمیت زیاد آن، سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبان‌ها اعلام کرد و هم چنین بنگلادش از سازمان یونسکو در سازمان ملل خواست تا روز ۲۱ فوریه ( دوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامگذاری کند، امری که با استقبال روبرو شد و از سال ۲۰۰۰ میلادی در بیشتر کشورها این روز گرامی داشته می‌شود.
بر اساس آمار یونسکو نزدیک به ۶ هزار زبان در دنیا شناخته شده‌اند، ولی با توجه به سیاست‌های برخی دولت‌ها تعدادی از این زبان‌ها در معرض خطر نابودی قرار دارند.
اما در ایران:
روز زبان مادری در ایران نیز از آنجا که اصل ۱۵ قانون اساسی مبنی بر تدریس زبان‌های مختلف موجود در ایران …..دارای اهمیت ویژه‌ای است. غیر از زبان فارسی، مردم مناطق مختلف در ایران به زبان‌های آذری، کُردی، عربی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، تالشی، لُری، بلوچی، لکی و تاتی تکلم می‌کنند.
فعالان کارزار در حوزه زبان‌های مادری در ایران نیز، این روز را به فرصتی برای اطلاع‌رسانی در این خصوص…..تبدیل می‌کنند و همه ساله برگزاری چنین مراسمی در ایران البته در سطحی محدود انجام می‌شود.
برگرفته از سایت بیتوته و قسمتی هم از لینک زیر: