کتاب ایقان مخزن حقائق اسرار الهی

بخش نوزدهم- مخاطَبان مخصوص آن

شخصیت‌های معروف مرتبط با ایقان چه کسانی هستند؟ مخاطبان اوّلیّۀ ایقان چه کسانی بوده‌اند؟ آیا بابیان اوّلیّه هم در زمرۀ مخاطبان ایقان بوده‌اند؟ وقتی مخاطب مستقیم ایقان خال اکبر، یک شیعۀ اصیل بوده است، چگونه ایقان مسیحیان را نیز مخاطب قرار داده است؟ آیا جهانیان از جرگه مخاطبان ایقان بیرون می‌افتند؟ تنوّع مخاطبان ایقان را چگونه می‌توان توجیه کرد؟ کدام روش تفسیری ایقان توانسته هم زمان شیعیان و مسیحیان را مخاطب سازد؟ کدام لایۀ ایقان مخاطب شدن جهانیان را توجیه می‌کند؟ چه حدّی از کتاب ایقان به متون مسیحی می‌پردازد و به چه دلیلی؟ بابیان بغداد، شیعیان ایران، مسیحیان جهان، و مردم عالم بر اساس چه وجه مشترکی، همزمان، مخاطبان ایقان قرار گرفته‌اند؟

  1. «شاید بتوان گفت که در میان آثار مقدّسۀ نازله از قلم حضرت بهاء‌الله کتاب مستطاب ایقان بیش از هر اثر دیگرى در بین مؤمنین اوّلیه در کشور مقدّس ایران منتشر بوده ‌است.»(ادیب طاهرزاده، نفحات ظهور حضرت بهاءالله، فونت نیورومن14، ص90)
  2. «افرادى هم در آن زمان در ایران بودند که اصولاً کارشان استنساخ الواح بود و احباب نُسَخ لازم از الواح را از آنان دریافت مى‌کردند. کتاب ایقان از جمله آثارى بود که این کاتبان را براى تهیه نُسَخ لازم براى همۀ متقاضیان سال‌ها مشغول نگاه مى‌داشت.»(ادیب طاهرزاده، نفحات ظهور حضرت بهاءالله، فونت نیورومن14، ص90)
  3. «نخستین نکته‌اى که در مطالعه کتاب ایقان باید مورد توجّه قرار گیرد این حقیقت است که حضرت بهاء‌الله این رساله نفیسه را در جواب نفسى نازل فرموده‌اند که به شریعت اسلام مؤمن بوده‌است. بنا‌بر‌این شواهدى که آن حضرت در این سفر جلیل نقل نموده‌اند، اغلب از آیات قرآن مجید و احادیث و اخبار اسلامى مى‌باشد.»(ادیب طاهرزاده، نفحات ظهور حضرت بهاءالله، فونت نیورومن14، ص91)
  4. «گیرندۀ رساله در خلال متن، با عبارات و القابی‌چون “ای برادر من” و “ای عزیز” و “ای سائل مُحبّ” مخاطب می‌گردد. گرچه شرایط نزول كتاب ویژه است، امّا باید طیف گستردۀ مخاطبان دیگری را نیز كه آن حضرت مدّ نظر داشته‌اند ملحوظ داریم. طبیعتاً بابیان، مورد بلافصل ایـن طیفِ وسیع می‌باشند و با عباراتی چون “اِسمَعُوا یا اهلَ البیان” خطاب می‌شوند. بسیار جالب توجّه است كه اهل بیان، به همان طریقی كه آن حضرت در بخش‌های بعدی، مسیحیان را مخاطب می‌سازند، منادا می‌گردند: “وَفَّقنَااللهُ وایّاكم یا مَعشرَ الرّوح ، لَعَلَّكم مِن لِقاءالله فی ایّامه لاتحتجبون” . و سرانجام كل عالم انسانی مخاطب می‌گردد: “قدّسوا انفسكم یا اهلَ الارض” و “یا ملاء الارض، فی ظهورات البَدء، تجلّیاتِ الختم، تَشهَدون.” بـه نحـو قابـل اثباتی، اظهارات حضرت بهاءالله به مخاطبان دورتر(نسبت به بابیان)، شکلی شاعرانه و حتی شاید جنبه‌ای خیال‌پردازانه (fictive) به خود می‌گیرد. امّا با قضاوت بر اساس طبیعت خطاباتِ بعدی آن حضرت به زمامداران و رهبران عالم، كاملاً محتمل می‌نماید كه آن حضرت جرگۀ وسیعی از مخاطبان را در نظر داشته‌اند.»(رمزوراز، صص48- 47)
  5. «تفسیر آیات قرآنی به وسیلۀ تفسیر متون انجیلی، یگانه روال تفسیری واسعی است كه حضرت بهاءالله در كتاب ایقان به كار می‌برند. چنین می‌نماید كه آن حضرت در ورای مخاطبان فعلی (بابیان و شیعیان)، مستمعان مسیحی را نیز مدّ نظر داشته‌اند.»(رمزوراز، ص155)
  6. «امّا اگر در کتاب مستطاب ایقان مسیحیان مخصوصاً مُخاطَب واقع نشده باشند، بعضی از عقاید رستاخیزی آنان، واقع شده است. از جمله، به وعودِ قیامت‌نشان مسیحی توجّهی تمام مبذول گشته است. حضرت بهاءالله انگار که خوانندگانی مسیحی را پیش‌بینی کرده باشند، تقریباً یک چهارم متن کتاب را به مواضیع مسیحی اختصاص داده‌اند.»
  7. «”قل یا اهلَ الارض، هذا فتیً ناریٌّ یرکُضُ فی بریَّةِ الرّوح و یُبشّرکم بسراج الله و یُذکِّرُکم بالامر الّذی کان عن افقِ القدسِ فی شطر العراق، تحتَ حُجُباتِ النُّور، بالسّتر مشهوداً.” در این‌جا آشکارا، “اهل الارض” مخاطب می‌گردند. امّا به جهت این‌که پیام نیز معـادل مُخاطب باشـد، باید حائز وَقری جهانی بوده، ثمرات تاریخی و عمومی به بار آورد.»(رمزوراز، ص323)