بند صد و پنجاه و چهارم

Consider, how can he that faileth in the day of God’s Revelation to attain unto the grace of the “Divine Presence” and to recognize His Manifestation, be justly called learned, though he may have spent aeons in the pursuit of knowledge, and acquired all the limited and material learning of men? It is surely evident that he can in no wise be regarded as possessed of true knowledge.

Whereas, the most unlettered of all men, if he be honored with this supreme distinction, he verily is accounted as one of those divinely learned men whose knowledge is of God; for such a man hath attained the acme of knowledge, and hath reached the furthermost summit of learning.

“حال ملاحظه فرمائيد اگر کسی در يوم ظهور حقّ ادراک فيض لقاء و معرفت مظاهر حقّ را ننمايد آيا صدق عالم بر او می شود اگر چه هزار سنه تحصيل کرده باشد و جميع علوم محدوده ظاهريّه را اخذ نموده باشد؟ و اين بالبديهه معلوم است که تصديق علم در حقّ او نمی شود. و لکن اگر نفسی حرفی از علم نديده باشد و به اين شرافت کبری فائز شود البتّه او از علمای ربّانی محسوب است زيرا به غايت قصوای علم و نهايت و منتهای آن فائز گشته.”

بنا به فرمایش مبارک عالِمی که نتوانسته باشد معنای قیامت را درک کند و مظاهر ظهور الهیه را در هر دور نشناسد باید به علم او شک کرد. و برعکس اگر فرد امی و بی سوادی توانسته باشد که به درک این مطلب فائز شود از علمای ربانی محسوب است. در کتاب مستطاب اقدس حضرت بهالله در آیه ای میفرمایند: “اذکروا الشّيخ الّذی سمّی بمحمّد قبل حسن و کان من اعلم العلمآء فی عصره لمّا ظهر الحقّ اعرض عنه هو و امثاله و اقبل الی اللّه من ينقّی القمح و الشّعير * و کان يکتب علی زعمه احکام اللّه فی اللّيل و النّهار و لمّا اتی المختار ما نفعه حرف منها لو نفعه لم يعرض عن وجه به انارت وجوه المقرّبين” مضمون بیان مبارک اینکه: “به یاد بیاورید شیخ محمد حسن را که از اعلم علمای عصر خود بود، وقتی که حق ظاهر شد (حضرت اعلی) او و امثال او از حق اعراض کردند. در حالی که گندم پاک کن (جناب ملّا محمّد جعفر گندم پاک کن اصفهانی)به خداوند اقبال کرد. او (شیخ) شب و روز مشغول نوشتن احکام خداوند بود به زعم خودش، اما وقتی که حضرت مختار ظاهر شد، هیچ حرفی از آنها نفعی برایش نداشت که اگر نفعی داشت اعراض نمیکرد و از وجهی که به آن وجوه مقربین نورانی شده است رو بر نمیگرداند. اگر شما در هر ظهوری مومن میشدید، مردم هم اعراض نمیکردند. و این بلایا بر سر ما وارد نمیشد. بترسید از خدا، و نباشید از غافلین و بی خبران.” در این آیه مبارکه حضرت بهالله مقایسه ای بین یک عالم و مجتهدی که منظور از قیامت و مقام مظاهر ظهور الهیه را نشناخته است را با جناب گندم پاک کن که علل ظاهر فرد بیسوادی بود و فائز به این دو شده بود را کرده اند و معلوم است که مقام کدام یک بالاتر است و علم کدام یک بیشتر.
پانویس: شيخ محمّد حسن (صاحب جواهر الکلام) از مراجع تقليد شيعه بود که کتب متعدّد در تفسير احکام و قوانين اسلامی در مذهب شيعه تأليف کرده است و وفاتش را در حدود سنه ١٨٥٠ ميلادی مى‌دانند.