حضرت بهاءالله می فرمایند: ” انسان طلسم اعظم است و لکن عدم تربیت او را از آنچه با اوست محروم نموده. انسان را به مثابه معدن که دارای احجار کریمه است مشاهده نما. به تربیت جواهر آن به عرضه شهود آید و عالم از آن منتفع گردد”. حضرت عبدالبهاء میفرمایند: ” اس اساس سیئات نادانی و جهالت است. لهذا باید به اسباب بصیرت و دانائی تشبث نمود و روشنائی به آفاق داد تا در دبستان انسانی تخلق به اخلاق روحانی نمایند …”.
اهمیت تعلیم و تربیت:
حضرت عبدالبهاء می فرمایند:” در کتاب الهی در این دور بدیع تعلیم و تربیت امر اجباری است نه اختیاری، یعنی بر پدر و مادر فرض عین است که دختر و پسر را به نهایت همت تعلیم و تربیت نمایند و از پستان عرفان شیر دهند و در آغوش علوم و معارف پرورش بخشند و اگر در این خصوص قصور کنند، نزد رب غیور مأخوذ و مذموم و مدحورند و این گناهی است غیر مغفور زیرا آن طفل بیچاره را آواره صحرای جهالت کنند …”. ) حضرت عبدالبهاء، ص 343 ، مکاتیب جلد 1)
الزم امور و اقدم تشبثات لازمه توسیع دائره معارف است و از هیچ ملتی نجاح و فلاح بدون ترقی این امر اهم اقوم متصور نه، چنانچه باعث اعظم تنزل و تزلزل ملل جهل و نادانی است …”. (حضرت عبدالبهاء، رساله مدنیه، ص 129)
” چون نظر دقیق نمائید مشهود و معلوم گردد که علت عظمای جور و فتور و عدم عدل و حقانیت و انتظام امور از قلت تدین حقیقی و عدم معارف جمهور است”. ( حضرت عبدالبهاء، رساله مدنیه، ص 23)
دربیانی دیگر به حقیقت وجود انسان اشاره می فرمایند که انسان موجودی شریف و اصیل است و احتیاج به تربیت دارد تا آنچه با اوست به منصه ظهور در آید و آشکار شود: “انسان آیت کبرای الهی است، یعنی کتاب تکوین است، زیرا جمیع اسرار کائنات در انسان موجود است، پس اگر در ظل تربیت مربی حقیقی بیفتد و تربیت شود جوهر الجواهر گردد. چون به اشرف مقامات عالم انسانی رسد آن وقت دیگر ترقی در مراتب کمالات دارد” ( مفاوضات، ص 21).
” تعلیم اطفال و پرورش کودکان اعظم مناقب عالم انسان و جاذب الطاف و عنایت حضرت رحمن. زیرا اس اساس فضائل عالم انسانی است و سبب تدرج به اوج عزت جاودانی”. (منتخباتی از مکاتیب حضرت عبدالبهاء، ج 1، ص 126)
” اطفال را از سن شیر خواری از ثدی تربیت پرورش دهید و در مهد فضائل بپرورید و در آغوش موهبت نشو و نما بخشید، از هر علم مفیدی بهره مند نمائید و از هر صنایع بدیع نصیب بخشید. پر همت نمائید و متحمل مشقت کنید. اقدام در امور مهمه بیاموزید و تشویق بر تحصیل امور مفیده بنمائید”. (منتخباتی از مکاتیب حضرت عبدالبهاء، ج 1، ص 126)
” اما اطفال از پنج سالگی باید در تحت تربیت داخل شوند. یعنی روزها در محلی که مربیان هستند ، محافظه شوند و ادب آموزند و به تحصیل بعضی حروف و کلمات و قرائت مختصر به عنوان بازی تعلیم شوند.” ( مکاتیب عبدالبهاء، جلد اول)
حضرت عبدالبهاء در مکاتیب میفرمایند: در آینده اخلاق عمومی بسیار فاسد گردد. باید اطفال را تربیت بهائی نمود تا سعادت دو جهان یابند و الا در زحمت و مشقات افتند زیرا سعادت عالم انسانی به اخلاق رحمانیست.
تعلیم اطفال و پرورش کودکان اس اساس فضائل عالم انسانیست و سبب تدرج به اوج عزت جاودانی.
با کشفیات پیاپی و پیشرفتهای حیرت انگیز علمی، جهان دچار یکی از بحران های بزرگ تاریخ بشری شده است – بی اعتبار شدن اعتقادات معنوی در ابعادی گسترده، رواج فساد از انواع گوناگون آن در بین افراد جامعه، سستی بنیاد های خانواده، محرومیت اطفال از جو مطلوب عاطفی خانواده، رواج بیماریهای روانی و …(ص 30-31 رسم و آئین محبت الله)
اگر در این مورد عظیم ( تعلیم اطفال) همت جلیله مبذول شود، عالم انسانی زینت دیگر یابد و نورانیت دیگر حاصل نماید. جهان ظلمانی، نورانی شود و عالم امکانی، بهشت جاودانی گردد. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص39)
از جمله راهکارهای تحقق وحدت عالم انسانی:
از جمله عواملی که اختلاف بین ملل عالم را از بین می برد و به وحدت عالم انسانی کمک می کند تربیت است و منظور از تربیت، تربیت جسمانی،انسانی و روحانی هر سه است. در تعریف هریک از آنها حضرت عبدالبها می فرمایند:” تربیت جسمانی به جهت نشو ونمای این جسم است و آن تسهیل معیشت و تحصیل اسباب راحت و رفاهیت است که حیوان با انسان در آن مشترکند. تربیت انسانی عبارت از مدنیت است و ترقی یعنی سیاست و انتظام و سعادت و تجارت و صنعت و علوم و فنون و اکتشافات عظیمه و مشروعات جسیمه که مدار امتیاز انسان از حیوان است. اما تربیت الهیه، تربیت ملکوتی است و آن اکتساب کمالات الهیه است و تربیت حقیقی آنست . زیرا در این مقام انسان مرکز سنوحات رحمانیه گردد و مظهر” لنعلمن انسانا علی صورتنا و مثالنا شود و آن نتیجه عالم انسانی است. ” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص20)
و همچنین می فرمایند:” حضرت بهاءالله وحدت تربیت را اعلان نموده که به جهت اتحاد عالم انسانی لازم است که جمیع بشر یک تربیت شوند رجالا و نسائا. دختر و پسر تربیت واحد گردند و چون در جمیع مدارس یک نوع گردد، ارتباط تام بین بشر حاصل شود و چون نوع بشر یک نوع تعلیم یابد ، وحدت رجال و نساء اعلان گردد و بنیان جنگ و جدال برافتد و بدون تحقق این مسائل ممکن نیست. زیرا اختلاف تربیت مورث جنگ و نزاع. مساوات حقوق بین ذکور و اناث مانع حرب و قتال است. زیرا نسوان راضی به جنگ و جدال نشوند… هیچ مادری راضی نمی شود ولو هر اوهامی به عنوان محبت وطن و وحدت سیاسی، وحدت جنس، وحدت نژاد و وحدت مملکت اظهار دارند و بگویند که این جوانان باید بروند و برای این اوهامات کشته شوند. لهذا وقتی که اعلان مساوات بین زن و مرد شد، یقین است که حرب از میان بشر برداشته خواهد شد.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص109)
حضرت بهاءالله می فرمایند: ” همت را بر تربیت اهل عالم مصروف دارید که شاید نفاق و اختلاف از ما بین امم به اسم اعظم محو شود و کل اهل یک بساط و یک مدینه مشاهده شوند”. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص 8)
“… جمیع عالم باید تحصیل معارف کنند تا سوء تفاهم از میان برخیزد، جمیع بشر متحد شوند و ازاله سوء تفاهم به نشر معارف است. لهذا بر هر پدری لازم که اولاد را تربیت نماید. اگر روزی عاجز باشد هیئت اجتماعیه باید اعانت نماید تا معارف تعمیم یابد”. (حضرت عبدالبهاء، خطابات مبارکه، ج 2، ص 229)
همچنین حضرت عبدالبهاء می فرمایند:” حضرت بهاءالله اعلان فرمودند که چون جهل و نادانی و فقدان تربیت و دانائی علت انفعال و جدائی بین افراد انسانی است، لذا باید کل به کسب علم و تربیت موفق گردند تا با حصول این منظور عدم تفاهم بین افراد بشر زائل شود و وحدت نوع انسان چهره گشاید. تربیت عمومی شرعیت و قانون عمومی است.”( مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص 110 )
وظایف امنای عدل و محافل:
حضرت بهاءالله می فرمایند: ” جمیع رجال و نساء آنچه را که از اقتراف و زراعت و امور دیگر تحصیل نمایند، جزئی از آن را از برای تربیت و تعلیم اطفال نزد امینی ودیعه گذارند و به اطلاع امنای بیت عدل صرف تربیت ایشان شود”. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص 9)
“از جمله وظایف مقدسه محافل روحانیه ، تعمیم معارف، تاسیس مدارس و ایجاد تسهیلات و لوازم تحصیل از برای عموم بنین و بنات است. هر طفلی من دون استثناء باید از صغر سن علم قرائت و کتابت را کاملا تحصیل نماید و به حسب میل و رغبت ، به قدر استعداد و استطاعت خویش در اکتساب علوم عالیه و فنون نافعه و لغات مختلفه و حرف و صنایع موجوده، همت و سعی موفور مبذول نماید . اعانه و دستگیری اطفال فقراء در کسب این کمالات علی الخصوص در تحصیل مبادی اولیه بر اعضاء محافل روحانیه فرض و واجب و از فرائض مقدسه وجدانیه امنای الهی در جمیع بلاد محسوب. ان الذی ربی ابنه و ابنا من الابناء کانه ربی احد ابنائی علیه بهائی و عنایتی و رحمتی التی سبقت العالمین.” ( لوح مبارک حضرت ولی امرالله مورخ هشتم جون 1925، خطاب به محفل مقدس ایران)
آموختن علم و صنعت:
حضرت بهاءالله می فرمایند: ” سبب علو وجود و سمو آن علوم و فنون و صنایع است. علم به منزله جناح است از برای وجود و مرقاة است از برای صعود. تحصیلش بر کل لازم و لکن علومی که اهل ارض از آن منتفع شوند نه علومی که از حرف ابتدا شود و به حرف منتهی گردد … فی الحقیقه کنز حقیقی از برای انسان علم اوست و اوست علت عزت و نعمت و فرح و نشاط و بهجت و انبساط. طوبی لمن تمسک به و ویل للغافلین”. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص 11)
” … و از علوم و فنون آنچه سبب منفعت و ترقی و ارتفاع مقام انسان است اطفال به آن مشغول گردند تا رائحه فساد از عالم قطع شود و کل به همت اولیای دولت و ملت در مهد امن و امان مستریح مشاهده شوند …”. ( حضرت بهاءالله، لوح مقصود، ص 13)
همچنین می فرمایند: ” در تحصیل کمالات ظاهره و باطنه جهد بلیغ نمائید چه که ثمره سدره انسانی کمالات ظاهریه و باطنیه بوده، انسان بی علم و هنر محبوب نه. مثل اشجار بی ثمر بوده و خواهد بود. لذا لازم که به قدر قوه و وسع سدره وجود را به اثمار علم و عرفان و معانی و بیان مزین نمائید”. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص 9)
مواضیع تدریس در مدارس:
حضرت عبدالبهاء می فرمایند: ” … اطفال ( در مدارس) از آشنا و بیگانه چنان تربیت شوند که مفخرت عالم انسان گردند و موهبت حضرت رحمن. نهایت ترقی را در اندک مدتی بنمایند و چشم بگشایند و کشف حقایق اشیاء نمایند.در هر فنی نهایت مهارت اکتساب کنند و اسرار اشیاء را کما هی ادراک نمایند و این منقبت از آثار باهره عبودیت آستان مقدس است. … مدارس علوم باید دبستان تعلیم و ادب باشد و در آداب و اخلاق بیش از علوم و فنون اهتمام نمایند. زیرا ادب و نورانیت اخلاق مرجح است. اگر اخلاق تربیت نشود، علوم سبب مضرت گردد. علم و دانش ممدوح اگر مقارن حسن آداب و اخلاق گردد و الا سم قاتل و آفت هائل. طبیب بدخو و خائن سبب هلاکت گردد و علت انواع امراض. این قضیه را بسیار ملاحظه داشته باشید که اساس دبستان اول تعلیم آداب و اخلاق و تحسین اطوار و کردار باشد. ” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص48-49)
حضرت بهاءالله می فرمایند: ” باید اول هر چیزی آخر آن ملاحظه شود و از علوم و فنون آنچه سبب منفعت و ترقی و ارتفاع مقام انسان است، اطفال به آن مشغول گردند تا رائحه فساد از عالم قطع شود و کل به همت اولیای دولت و ملت در مهد امن و امان مستریح مشاهده شوند.”( مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص13)
حضرت عبدالبهاء می فرمایند: ” … باید از بدایت اطفال را به تربیت الهی پرورش داد و همواره به ذکر حق متذکر نمود تا محبت الله در طینت آنان ثبوت و قرار یابد و با شیر امتزاج نماید.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص34)
همچنین :” سعادت عالم انسانی به اخلاق رحمانی است.”( مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص34 )
تربیت نسوان و وظایف مادران:
حضرت عبدالبهاء می فرمایند: ” از جمله محافظه دین الله، تربیت اطفال است که از اعظم اساس تعالیم الهیه است. پس باید امهات اطفال شیرخوار را در مهد اخلاق تربیت نمایند. زیرا اول مربی امهاتند. تا چون طفل بالغ گردد، به جمیع خصائل حمیده و فضائل پسندیده متصف و متخلق شود. و همچنین به موجب اوامر الهیه هر طفل باید قرائت و کتابت و اکتساب فنون لازمه مفیده نماید. و همچنین تعلیم صنعتی از صنایع، این امور را نهایت اهتمام باید قصور و فتور در این خصوص جائز نه.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص30)
همچنین می فرمایند: ” ترقی عالم نساء سبب ظهور عظمت و بزرگواری این کور بدیع است.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص46)
و میفرمایند:” در خصوص تعلیم و تربیت اطفال، نهایت همت مجری فرمایید. اهمیت عظمی دارد و همچنین تربیت بنات در نهایت آداب. تا به حسن سلوک و اخلاق پرورش یابند. زیرا امهات اول مربی اطفالند و هر کودک در بدو طفولیت، مانند شاخه تر و تازه است و در تحت تربیت مادر و پدر به هر قسم که خواهند ، تربیت نمایند.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص56- 57 )
همچنین می فرمایند: ” ای اماء رحمن مدرسه بنات اهم از مدرسه ذکور است. زیرا دوشیزگان این قرن مجید باید نهایت اطلاع از علوم و معارف و صنایع و بدایع این قرن عظیم داشته باشند تا به تربیت اطفال پردازند و کودکان خویش را از صغر سن تربیت به کمال نمایند و اگر مادر چنانکه باید و شاید حائز فضائل انسانی باشد، اطفال مانند فرشتگان در نهایت کمال و جمال و آداب، پرورش یابند. پس این مدرسه بنات که در آن سامان تاسیس شده ، باید مشمول نظر احبای الهی گردد و مورد اهتمام نفوس رحمانی شود. معلماتی که در این مدرسه هستند، اماء مقربه درگاه احدیتند. زیرا امتثال اوامر مقدسه جمال مبارک نمودند و به تربیت اطفال اناث برخاستند. روزی آید که این دختران مادران گردند و هر یک در نهایت ممنونیت به درگاه احدیت تضرع و زاری نمایند و این معلمات را نجاح و فلاح و رستگاری طلبند و علو درجات در ملکوت رب الایات خواهند..” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص57)
حضرت عبدالبهاء می فرمایند: ” … تربیت و تعلیم بنات اهم ترین امور است. زیرا این دختران وقتی مادران گردند و اول مربی اطفال، امهاتند. اطفال را هر قسم تربیت نمائید، نشو نما کنند و مادام الحیات آن تربیت تاثیرش باقی و تبدیل و تغییر بسیار مشکل. مادر بی تربیت و نادان، چگونه تربیت و تعلیم اطفال نماید؟ پس معلوم شد که تربیت دختران اعظم و اهم از پسران است. این کیفیت بسیار اهمیت داردو باید نهایت همت و غیرت را مبذول داشت. خدا در قرآن می فرماید:” لا یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون”. پس جهل مطلقا مذموم خواه در ذکور خواه در اناث، بلکه در اناث مضرتش بیشتر است. لهذا امیدوارم که احبا اطفال را چه ذکور، چه اناث در نهایت همت تربیت و تعلیم نمایند. هذا هو الحق و ما بعد الحق الا الضلال المبین.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص60)
همچنین می فرمایند: ” … مادر اول مربی است و موسس اخلاق و آداب فرزند. پس ای مادران مهربان این رابدانید که در نزد یزدان اعظم پرستش و عبادت ، تربیت کودکان است به آداب کمال انسانیت و ثوابی اعظم از این تصور نتوان نمود … ” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص63)
همچنین می فرمایند: “… امهات از صغر سن اولاد را به تربیت تام تربیت نمایند و حسن اخلاق بیاموزند و به فضایل عالم انسانی دلالت نمایند و از صدور حرکات مذمومه منع کنند و در آغوش تربیت بهایی پرورش دهند تا آنکه طفلان نورسیده از ثدی معرفت الله و محبت الله شیر بنوشند و نشو نما نمایند و حسن سلوک و علو فطرت و همت و عزم جزم در امور و استقامت در هر کار و علویت افکار و حب و ترقی و بلندی همت و عفت و عصمت آموزند . هر کاری را که شروع نمایند از عهده برآیند.
زیرا در خصوص تربیت اطفال، امهات باید نهایت اهمیت بدهند و همت بگمارند. زیرا شاخه تا تازه و تر است، هر نوع تربیت نمائی، تربیت شود. پس امهات باید طفلان خردسال را مانند نهالهائی که باغبان می پرورد، پرورش دهند. شب و روز بکوشند که در اطفال ایمان و ایقان و خشیت رحمن و محبت بر آفاق و فضائل اخلاق و حسن صفات تاسیس یابد. مادر اگر از طفل حرکت ممدوحی بیند، ستایش کند و تحسین نماید و تسریر خاطر طفل کند و اگر ادنی حرکت بی قاعده ای صدور یابد ، طفل را نصیحت کند و عتاب ننماید و به وسائط معقوله حتی زجر لسانی جزئی اگر لازم باشد، مجری دارد. ولی ضرب و شتم ابدا جائز نیست. بکلی اخلاق اطفال از ضرب و شتم، مذموم گردند.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص63-64)
اثرات عدم تعلیم و تربیت:
حضرت عبدالبهاء می فرمایند: ” ملاحظه بفرمایید که چقدر زندان وسجون و محل عذاب و عقاب از برای نوع بشر حاضرو مهیا است تا به این وسائط زجریه نفوس را از ارتکاب جرائم عظیمه منع نمایند و حال آنکه این زجر و عذاب سبب ازدیاد سوء اخلاق می گردد و مطلوب چنانچه باید و شاید حاصل نشود. پس باید نفوس را از صغر سن چنان تربیت نمود که اکتساب جرائم ننمایند، بلکه جمیع همشان به اکتساب فضائل باشد و نفس جرم و قصور را اعظم عقوبت شمرند و نفس خطا و عصیان را اعظم از حبس و زندان دانند. چه که می توان انسان را چنان تربیت نمود که جرم و قصور اگر به کلی مفقود و معدوم نگردد، ولی نادر الوقوع شود. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص30)
باری مقصود این است که تربیت از اعظم اوامر حضرت احدیت است و تاثیرش تاثیر آفتاب در شجر و ثمر. اطفال را بسیار باید مواظبت و محافظت و تربیت نمود. این است حقیقت و شفقت پدر و مادر و الا علف خودرو گردند و شجره زقوم شوند. خیر و شر ندانند و فضائل را از رذائل تمیز نتوانند. مربای غرور گردند و منفور رب غیور.لهذا، جمیع اطفال نورسیدگان باغ محبت الله را کمال مواظبت و تربیت لازم” .(مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص31)
اس اساس سیئات، نادانی و جهالت است لهذا باید به اسباب بصیرت و دانائی تشبث نمود و تعلیم اخلاق کرد و روشنی به آفاق داد تا در دبستان انسانی تخلق به اخلاق روحانی نمایندو یقین کنند که هیچ جحیم و سعیری بدتر از خلق و خوی سقیم نه. و هیچ جهنم و عذابی کثیف تر از صفات موجب عتاب نیست. تا تربیت به درجه ای رسد که قطع حلقوم گواراتر از کذب مشئوم شود. و زخم سیف و سنان آسان تر از غضب و بهتان گردد. آتش غیرت برافروزدو خرمن هوی و هوس بسوزد. هر یک از یاران الهی رخش به اخلاق رحمانی چون مه تابان بدرخشد و نسبت شان به آستان الهی حقیقی گردد نه مجاز. اساس بنیان شود نه طراز ایوان. (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص31)
… تعلیم و تهذیب بعد از بلوغ بسیار دشوار شود. تجربه شده است که نهایت سعی و کوشش را می نمایند تا خلقی از اخلاق نفسی را تبدیل کنند ، نمی شود. اگر الیوم اندکی متنبه گردد، بعد از ایامی معدود فراموش کند و بر حالتی که معتاد و خوی نموده، راجع شود… (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص32)
تعلیم و تربیت ، خدمت است :
حضرت عبدالبهاء می فرمایند: ” تعلیم کودکان به نص صریح فرض و واجب. لهذا، معلمان خادمان حضرت رحمانند. زیرا قائم به این خدمت که عبارت از عبادت است.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص43)
همچنین می فرمایند: ” … تائید و توفیق نفوس منوط و مشروط به خدمت و عبودیت حضرت سبوح قدوس و از جمله خدمات فائقه تربیت و تعلیم اطفال و ترویج معارف و فنون شتی است.” (مجموعه آثار مبارکه درباره تربیت بهائی، ص46)
منبع: سایت آئین بهائی