رسالۀ هفت وادی از حضرت بهاءالله که در تاریخ 1276 ه.ق در بغداد مرقوم شده و بنا به خواهش یکی از اقطاب صوفیّ قادریِه در شرح هفت وادی مطابق با طرز تفکر و سبک آراء عطّار نیشابوری در منطق الطّیر تدوین شده است.
در این رساله که به نام سلوک نیز مشهور است، هفت مرتبۀ سلوک یعنی طلب، عشق، معرفت، توحید، استغناء، حیرت، فقر و فناء تشریح شده است. این اثر حضرت بهاءالله علاوه بر آنکه بارها توسط ناشران بهائی چاپ شده، اخیراً نیز به وسیلۀ یکی از علماء ایرانی بدون ذکر نام چاپ شده است.
چهار وادی که از قلم حضرت بهاءالله در حوالی سنوات 1272-1270 در حین اقامت ایشان در سلیمانیّه کردستان و بنا به خواهش یکی از شیوخ صوفی کردستان عراق، عبدالرحمن کرکوکی نوشته شده است. این نوشته نظر به مقالۀ چهارم از مقدمه کتاب جواهر الاسرار و زواهر الانوار دارد که به وسیلۀ کمال الدّین حسین خوارزمی، بزرگترین شارحان مثنوی مولانا که وابسته به مکتب اِبن عربی نیز بود، مرقوم شده که خود کتاب خوارزمی نیز در اصل شرح مثنوی مولانا می باشد . حضرت بهاءالله در این اثر طبقات عروج کنندگان به آسمان های وصال را به چهار دسته تقسیم می نمایند که به عالمی از عوالم سلوک بستگی دارند که عبارتند از: نَفس، عقل، عشق و بالاخره فؤاد که تاکیدات نویسندۀ اثر در باب فؤاد را به ندرت می توان در سایر کتب عرفانی یافت.
-مثنوی حضرت بهاءالله که در حین اقامت ایشان در اَدِرنه و قبل از سال 1285 ه. ق به پایان رسید و حدود 324 بیت می باشد که در بحر رمل مسدّس محذوف یعنی همان بحر عروضی مثنوی مولانا سروده شده و با عطف به مضامین کتاب مولانا، توضیح برخی از معضلات مثنوی است و نیز در آن ارتباط نِی مذکور در ابیات نخست مثنوی مولانا با نائی مذکور در سایر ابیات مثنوی مولانا و غزلیات دیوان کبیر ، بیان گردیده و بعد به شرح مهم ترین مقامات اهل تصوّف و سلوک عرفانی پرداخته است. این اثر به خواهش شیخ محمّد طویله ای پسر شیخ عثمان طویله ای ساکن سلیمانیّه کردستان نازل شد.
-قصیدۀ عزّ ورقائیه که در اوقات اقامت حضرت بهاءالله در سلیمانیّه در سالهای 1272- 1270 ه.ق سروده شده است و بنا بر خواهش شیوخ ساکن در سلیمانیّه کردستان و در واقع با نظر به اثر سترگ اِبن فارض به نام تائیةالکبری یا نظم السلوک انشاد گشته است.گفتنی است که بعد از ابن فارض، تعداد اندکی از صوفیان توانستند تا به همان سبک و ردیف و وزن و قافیه و بحر عروضی تائیۀ ابن فارض تائیه بسرایند. ولی حضرت بهاءالله علاوه بر آنکه به تضمین قطعاتی از تائیۀ ابن فارض توجه فرمودند اثر خویش را به عنوان یک اثر مستقل، شامل چهار بخش نمودند که به گفتگوی میان عاشق و معشوق اختصاص دارد. ابتدا عاشق، التماس وصال دارد و بعد معشوق، وصل خویش را غیر ممکن توصیف می کند و بعد دوباره عاشق سر الحاح و اصرار بر دامن عفو معشوق می گذارد و حاضر است تا هر کاری که معشوق می گوید انجام دهد تا به وصل او برسد و نهایتاً معشوق، شروطی را برای این امر خطیر بیان می دارد که مجموعاً از زیباترین بخش های ادبیّات عرفانی محسوب می گردد.
جمالقدم ميفرمايند:
هوالله
ای صغرا بشنو صریر قلم اعلی را و از ماسِوَی الله بگذر. به یادش خرّم باش و به ذکرش مسرور. قسم به جمال قِدَم که اگر ناس در جمیع سموات و ارض سیر نمایند و تفحّص کنند، ابداً فرح و سرور نخواهند یافت الّا در حبّش. پس جهد نما که به اکلیل حبّش مابین امآءالله مزیّن گردی. و الرّوح علیک. (ص81)
مجموعه آثار قلم اعلی شماره ۳۸
کانال تلگرام آموزه های دیانت بهائی
@ayine_bahai01