یکی ازعلل اصلی اختلافات دینی وجنگهای مذهبی در تاریخ ادیان برتری جوئی و فرق گذاشتن بین افراد مؤمن و غیر مؤمن است. پیروان ادیان هریک تصویری از کافر و مشرک و مرتد و یا بعبارتی از دشمن دگراندیش خود ترسیم کرده و آنرا وسیله تبعیض و خشونت قرار میدهند.
دراین زمینه تعالیم بهائی عواملی را که موجب تبعیض و دشمنی گشته از میان برداشته و فرهنگ نوینی را بنیان میگذارد که در آن مسئله فرق گذاشتن بین آشنا و بیگانه بکلّی از میان برداشته شده. مهمترین مانع مدارا در جوامع وجود تعصّبات و تقالید یا اعتقادات کورکورانه است. تعصّب به هر گونهای که مطرح گردد، دینی، نژادی، جنسیتی و غیره در آئین بهائی نفی شده. بهائیان خود و فرزندان خود را برای جامعهای بری از تعصّب و کینهورزی و دشمنی تربیت میکنند. در آثار بهائی به تکرار بر ترک تعصّبات به عنوان یکی از تعالیم اصولی تأکید میشود. بفرموده حضرت عبدالبهاء:
“از جمله اساس بهاءاللّه ترک تعصّب وطنی و تعصّب مذهبی و تعصّب جنسی و تعصّب سياسی است. زيراعالم بشر به مرض تعصبب مبتلا شده و اين مرض مزمن است که سبب هلاک است. جميع اختلافات و جنگها و نزاعها و خونريزیها سببش اين تعصّب است. هر جنگی که میبينيد يا منبعث از تعصّب دينی است يا منبعث از تعصّب جنسی يا منبعث از تعصّب وطنی يا تعصّب سياسيست. و تا اين تعصّبات موجود عالم انسانی آسايش نيابد. لهذا حضرت بهاءاللّه ميفرمايد اين تعصّبات هادم بنيان عالم انسانی است…” (خطابات جلد ١ ، صفحه ١۵٨)
اصول دیگری که مدارا و فراتر از آن شفقت و بردباری را چه در برابر دگراندیشان و چه در درون جامعه بهائی تقویت میکند عبارتند از:
تضمین آزادی وجدان – طبق اصول اعتقادات بهائیان، اوّل وظیفه هر انسانی جستجوی حقیقت و انتخاب باور شخصی خود است. این تعلیم از سوئی دخالت مراجع بهائی را در انتخاب دین افراد و تحمیل عقاید به دیگران پیشگیری میکند و از سوی دیگر نشانگر وظیفه و مسئولیت انسانها در قبال باورهایشان است. حضرت بهاءالله میفرمایند:
“به حجاب نفس خود را محتجب مسازيد چه که هر نفسی را کامل خلق نمودم تا کمال صُنعم مشهود آيد پس در اين صورت هر نفسی بنفسه قابل ادراک جمال سبحان بوده و خواهد بود چه اگر قابل اين مقام نباشد تکليف از او ساقط…” (مجموعه الواح مبارکه ، چاپ قاهره ، صفحه ١٨۶ )
برداشتن حکم امر بمعروف و نهی از منکر- بر طبق اعتقادات بهائی هیچ فردی حق تحکیم و امر به دیگری را ندارد. امر به معروف و نهى از منکر مسئلهای درونی و وجدانیست. هر فردی موظّف است در درون خود نفس امّاره خویش را مهارکرده و به معروف امر و از منکر نهى نماید. امر به معروف و نهى از منکر را تنها خداوند به بشر ابلاغ میکند نه بشر به بشر.
مشورت و تصمیمگیری جمعی و نهی از اقتدارگرائی فردی- تصمیمگیری از دیدگاه تعالیم بهائی بر اساس همکاری و نفع همگانیست. شرکت کنندگان در مشورت بهائی موظّفند نظریات خود را با کمال آزادی و شفافیت بیان کنند و چنانچه نظر مخالفی ابراز شد اعتراض ننمایند و هدف را خیر عمومی قرار دهند نه امیال شخصی.
نهی از مجادله در قول و اعمال خشونت و جنگ وجدال – منش بهائیان در هر زمینهای باید صلح آمیز و با ملایمت توأم باشد. این بیان حضرت بهاءالله بطور مختصر و گویا اصول روش بهائیان را نشان میدهد: “طوبی از برای نفسی که بشنود و نگويد. اگر نيکوئی از کسی بينند به مکافات قيام کنند. اگر ضرّی مشاهده کنند صبرنمايند و بخدا گذارند. ضرب و شتم و جنگ و جدال و قتل و غارت کار درنده‌های بيشهء ظلم و نادانی است. اهل حقّ از جميع آن مقدّس و مبرّا.” (آیات الهی، جلد ١ صفحه ٣۶٧) و در جای دیگر: ” كل عباد را به نصايح مشفقه نصيحت نموديم كه احدی متعرض احدی نشود و نفسی با نفسی مجادله ننمايد” (امر و خلق ، جلد ٣ ، صفحه ١٩٢)
مسئولیت فردی و نهی از مداخله در مسائل شخصی دیگران – شناخت ارزش انسان بعنوان فردی مستقل و دارای فکر و رأی شخصی یکی از پدیدههای عصر مدرن است که در تعالیم بهائی نیز منظور گردیده. در مسائل و احکام فردی هر شخصی در برابر پروردگار مسئول رفتار خویش است. اهل بهاء از اعتراض بیکدیگر منع شدهاند. بفرموده حضرت بهاءالله درلوح سلمان : “ای سلمان بر احبای حق القا كن كه دركلمات احدی به ديده اعتراض ملاحظه منمائید بلكه به ديده شفقت و مرحمت مشاهده كنيد مگر آن نفوسی كه اليوم در رد الله الواح ناريه نوشته.” (مجموعه الواح مباركه ، چاپ قاهره ، صفحه ۱۵۳)
طلوعی دیگر(Tlgrm.in/tolouidigar)