در آثار بهائى بموارد فراوانى بر ميخوريم که در مسائل مربوط بعوالم حق، امر، و خلق و روابط آنها با يکديگر، سخن بميان آمده و توضيحاتى داده شده است. اشارات اين آثار، که غالباً در جواب پرسشهاى موُمنين اوّليّه در الواح مهيمنهٴ حضرت بهاءالله، مکاتيب و خطابات حضرت عبدالبهاء و توقيعات حضرت ولىّ‌امرالله نازل شده، از چنان عمقى برخوردار است که هرگوشه اى از آن نيازمند تحقيقات وسيع و جداگانه در مفاهيم و معانى معنوى، عرفانى، فلسفى و علمى ميباشد .
برای مطالعه مسائل عرفانی در دین بهائی، منابع مربوطه را می توان به سه بخش عمده تقسیم نمود. هر سه دستۀ این منابع متعلق به وحی یا الهام الهی است به این معنا که به قلم حضرت باب و حضرت بهاءالله و حضرت عبدالبهاء یعنی سه شخصیت مقدّس دین بهائی، تدوین گشته است (1). بنابراین منابع یاد شده در زیر علاوه بر آنکه شامل نکات عرفان بهائی می شوند، دارای جنبۀ مذهبی نیز هستند و حائز مشخّصات عمدۀ متون دینی و حیانی، از جمله جنبۀ تقدیس می باشند. این سه دسته عبارتند از:
در انتها مختصراً موارد تمایزات عرفان امر با توجّه به ایقان مبارک و همچنین استنباط از دیگر آثار امری بیان می کنیم.
هرچند بررسی عرفان در آثار حضرت اعلی کاری است بزرگ و گسترده ولی بدلیل اهمیت دیدگاه حضرت اعلی و بابیان آن زمان مختصراً با دیدگاه بابی آشنا می شویم. از جمله مباحثی که در طی قرون و اعصار همواره زمینۀ اختلافات در مکتب عرفان و فلسفه بوده، کیفیت ارتباط بین خالق و خلق است که مباحثی از قبیل وحدت وجود و اعیان ثابته، عقل اوّل و کیفیت ظهور تعینات و تکثرات و ماهیات در عالم، متفرع بر آنست. حضرت نقطۀ اولی مخصوصاً در کتاب مستطاب بیان به نحو مشروحی در اکثر ابواب بدین موضوعات بالاخص مشیت اوّلیه اشاره فرموده و آیات کتاب را در اعلی علوّ خود در این مباحث ایراد فرمودند و بطور خلاصه آنچه از عقائد عرفا و فلاسفه در این مسائل موافق واقع بوده توسط آن حضرت تأیید گشته و باقی مردود دانسته شده است.
نام صوفی و جماعت صوفیه از قرن دوم هـ . ق در کشورهای اسلامی پیدا شد.۲۹ نخستین کسی که صوفی نامیده شد ابوهاشم صوفی (متوفی ۱۵۰ هـ . ق) می باشد. تصوف در قرن دوم بسیار ساده و بی تکلف و زاهد وار بوده و تعیّنات خاصی نداشته و به روش و سنت رسول اکرم و صحابه پیش می رفته است. ۳۰
یکی از وجوه مشترک ادیان عرفان عملی و نظری است که در آثار مقدّسه همۀ ادیان ذکر گردیده و در واقع جوهر و اصل همۀ ادیان است ولی به مرور ایام دچار انحراف شده و هدف آن گم گردیده بطوری که هدف را یکی شدن با خدا و دست یافتن به نیروهای غیبگوئی و پیشگوئی و یا توانائی انجام کرامات دانسته اند. اگر معتقد به حرکت تکاملی ادیان باشیم با بررسی دیانت بهائی متوجّه می شویم که اصل عرفان صریح تر از قبل مطرح شده و راه هر نوع انحراف بسته گردیده است.۱
